Birçok kez u köşeden ‘sıcak para’ konusunu yazmıştım ve ülkemiz için tehlikelerinden söz etmiştim. En son yaşadığımız krizde 25 milyar dolar paranın ülkemizden buharlaşarak uçtuğunu uzmanlar söylüyor. Uzmanlarımızın sıcak para konusunda yıllardır söylediklerinin 25 milyar doların buharlaşıp uçması ile bir komplo teorisi olmadığı da ortaya çıktı. Bir anlamda sıcak para için tuzak kelimesi de kullanılabilir. Sıcak para vadesi olmayan, her an girdiği piyasayı terk edebilme yeteneği olan, aşırı esnek sermayeye verilen halk dilindeki anlatımıdır.
MERKEZ BATI
Bu paralar ağırlıklı olarak, merkezleri New York ve Londra’da olan banka ve fonlardır. Bunların kontrolünde bulunan trilyonlarca dolar her gün muhtelif dünya piyasalarında 24 saat süresince hareket ederler. Siyasi istikrarsızlık başta olmak üzere bir takım olaylar bu paraların bulundukları piyasayı terk etmelerine neden olur. Bu terk oluştuğunda o piyasalarda zaman zaman uzun süren ekonomik ve siyasi çalkantılar oluşur.
TARİHTEKİ ÖRNEKLERİ
Ülkemizde en önemli sıcak para hareketleri 1994-95 yıllarında Çiller iktidarı döneminde, 2001 yılında Bülent Ecevit başbakanlığında anayasa kitapçığı atılması adı ile bilinen, en yakın olarak da 2018 Rahip Brunson olayı ve 2022 Kasım ayında Kur Korumalı Mevduat ile müdahale edilen sıcak para hareketleridir. Bu hareketler genellikle çok fazla ekonomik hasara neden olmamaktadır.
DOLAR YÜKSELDİ
İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı ve aynı zamanda, CHP Cumhurbaşkanı adayı Ekrem İmamoğlu ve belediyede çalışan 106 kişi için gözaltı kararı uygulandı. Ardından Borsa İstanbul çok önemli miktarda hisse senedi satışı meydana geldi. Borsa yönetimi o gün iki kez işlemleri kesme kararı aldı. Borsa günü yüzde 9 değer kaybı ile kapadı. Sosyal medyada yurt dışına çıkan dövizi desteklemek için 10 milyar dolar civarında Merkez Bankası rezervlerinden döviz satışının yapıldığı bilgisi yayıldı. Dolar kuru ise bu ani sıcak para hareketlenmesi ile 36 liralardan 42 liralara kadar yükseldi. Sonrasında gelen Merkez Bankası müdahalesi ile tekrar gün sonunda 37 liralara geri dönüş yaptı.
DEPREMDE ETKİLENMEMİŞTİ
2022 yılında aynı gün peş peşe gelen iki adet 7’den yüksek büyüklükte deprem ile 11 ilimizde olağanüstü hal uygulanmış, 50 binden fazla yurttaşımız kaybedilmiş, 11 il, onlarca kaza ve yüzlerce köy yerle bir olmuş ancak dolar kuru yerinden kımıldamamıştı. Kurların siyasi bir yönünün de sıcak para ile bağlantılı olduğu görülüyor. Sıcak paranın ve neoliberal ekonomilerin ülkemiz için ne kadar zararlı olduğu görülüyor. Krizler döneminde hareketlenen dolar, Atlantik sisteminin kendi hedeflerine ulaşmada engel çıkaran bir uygulamaya karşı ihtarıdır. Dışarıdan ekonomik bir hareket gibi görünse de aslında siyasi bir harekettir. Yıllardır daha büyük olaylara kayıtsız kalan dolar, birdenbire bunun için harekete geçmiştir.
