Biliyoruz ki hayatın en acı gerçeklerinden biri, ölüm. Gün geliyor yakınlarımızı kaybediyoruz ve yakınlarını kaybeden kişilerin, ölüm sonrası bazı hukuki işlemler yapması gerekiyor. Bugünkü yazımda uygulamada en sık karşımıza çıkan ve hepimizin bilmesi gereken bu hukuki işlemlerden bahsetmek istiyorum.
Mirasçılık belgesi nedir?
Mirasçılık belgesi; ölüm belgesi ve nüfus kayıt örneği ile alınan, kimlerin mirasçı olduğunu ve miras paylarını gösteren bir belgedir. Sulh Hukuk Mahkemeleri ve noterlerden talep üzerine alınabilmektedir. Uygulamada noterden alınabilse de karışık mirasçılık durumlarının söz konusu olması halinde mahkemeden alınması gerekmektedir.
Miras nasıl öğrenilir?
Mirasçılık belgesinde ölenin malvarlığı belirtilmez. Mirasçıların, murisin malvarlığını öğrenmek için bir miras araştırması yapmaları gerekir. Bu araştırma; tapudan taşınmaz sorgulaması, emniyet genel müdürlüğünden araç sorgulaması, bankalardan mevduat ve kiralık kasa sorgulaması gibi birçok yönden yapılmalıdır. Yapılacak araştırma ile birlikte murisin malvarlığı tam olarak öğrenilebilecek ayrıca sağlığında yaptığı işlemlerle bazı mirasçıları kayıracak (muris muvazaası) gibi durumların söz konusu olup olmadığı ortaya çıkabilecektir.
Miras borca batıksa ne yapılabilir?
Murisin yalnızca aktif malvarlığı değil varsa borçları da mirasçılarına kalır. Özellikle eğer tereke borca batıksa, yani murisin malından çok borcu varsa, mirasçılar mirası reddetmek için dava açabilirler. Reddi miras dediğimiz bu davaların, ölümden sonra 3 ay içinde Sulh Hukuk Mahkemesi’nde açılması gerekir. Mirasçılar borç sahiplenmemek adına bu davayı açabilir. Örneğin, murisin hiçbir mal varlığı bulunmuyor ve birçok borcu varsa mirasçıların süresi içinde mirası reddetmeleri gerekmektedir. Mirası reddetmemeleri halinde, artık murisin borçlarından kendi borçları gibi sorumlu olacaklardır. Somut duruma göre değerlendirme yapılıp karar verilmesi gereken bir konu olarak belirtebiliriz.
Mirasçıların vergi ve intikal işlemleri nedir?
Mirasçı olmanın bir de vergi boyutu söz konusudur. Ölen kişiden hiçbir mal kalmadığı takdirde vergi çıkmaz. Ancak bir mal varlığı varsa, Veraset ve İntikal Vergisi için ölümden sonra 4 ay içinde beyanname verilmelidir. Verilmezse daha sonra usulsüzlük cezası ve gecikme zammı ile birlikte vergi ödemesinin yapılması gerekecektir.
Beyanname nasıl verilir?
Murisin bir taşınmazı varsa, o gayrimenkulün bağlı olduğu belediyeden veraset intikal için vergi dairesine vermek üzere rayiç bedel yazısı alınır. Emlak vergisi borcu var ise o ödenir. Banka hesabındaki para bakımından, ilk önce bankadan murisin ne kadar bakiyesi olduğunu gösteren veraset intikal için vergi dairesine vermek üzere yazı alınır. Araç bakımından, aracın marka model rayiç bedel listelerinden bulunacak bedeli belirlenir. Veraset ve İntikal Vergisi Beyannamesine bu meblağlar yazılıp çıkan verginin ödenmesi ile birlikte “ilişik kesme” (vergi borcu yoktur yazısı) alınır.
Vergi borcu yoktur yazısı nedir?
Uygulamada miras üzerinde tasarruf edilebilmesi için Veraset ve İntikal Vergisinin ödenmesi gerekmektedir. Bu vergi hesaplanıp ödendikten sonra Vergi Dairesi, ilişik kesme (vergi borcu yoktur) yazısını verir. Daha sonrasında mirasçılık belgesi ve vergi dairesinden alınan bu ilişik kesme (vergi borcu yoktur) yazısı ile beraber miras üzerinde tasarruf edilebilecektir. Noterden araç devir işlemi gerçekleştirilebilir, bankalardan para aktarımı yapılması istenebilir.
Ölüm aylığı nedir?
Ölenin eşi ve çocukları, ölüm aylığı almaya hak kazanabilirler. Bunun için belli bir prim günü sayısı, çocuklar için yaş ve çalışmazlık kriterleri gibi şartlar vardır. Şartları sağlıyorlarsa SGK’ya başvuru yapmaları gerekmektedir.
